İRAN’da RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ GELİŞTİRMEK

İRAN’da RÜZGAR ENERJİ SANTRALİ GELİŞTİRMEK

Global enerji pazarındaki gelişmelere bakıldığında her ne kadar trendin yenilenebilir enerji kaynaklarından yana seyrettiğini söylemek mümkün olsa bile güçlü ve köklü fosil pazardaki oyuncuların da kolay kolay pes etmeye niyetleri olmadığı çok açık. Tüm olan bitene rağmen global petrol rezervinin %10’undan daha fazlasını tek başına topraklarında barındırarak yer yüzündeki 4. büyük petrol rezervinin sahibi olan İran İslam Cumhuriyeti, yenilenebilir enerji yatırımcısı için de oldukça cazip bir pazar niteliğinde.

2012 yılından beri yakından takip ettiğim, 2013 yılından beri ise ikili ziyaretler ve seyahatlerle organik bağları kurmuş olduğum İran pazarında Rüzgar Enerjisi özel bir yere sahip. Yaklaşık 40GW’lık teknik kapasitesi ve 15GW’lık çok cazip öncelikli sahaları ile henüz keşfedilmemiş bir pazar. Türkiye’nin yaklaşık iki katı kadar yüz alanına sahip olmasına rağmen hemen hemen aynı nüfusa sahip ülkedeki insan yoğunluğunun az olması geliştirilecek projeler için çok daha hızlı bir yatırım süreci anlamına geliyor. Bu makalede, yayın tarihi itibariyle yürürlükteki güncel mevzuatlar ve kişisel tecrübelerim çerçevesinde İran’da rüzgar enerji santrali geliştirmenin ana hatlarını çizerek yatırımcılar için olgunlaşmış fırsatlara dikkat çekmeye çalışacağım.

Şekil 1. İran ve rüzgar enerjisi pazarı hakkında genel bilgiler

İran’da rüzgar enerji santrali geliştirmek için almanız gereken 3 izin söz konusu:

  • Çevre etkilerine yönelik izin belgesi
  • Şebekeye bağlantı izni
  • İnşaat izni

Bunun yanı sıra pek tabii ki proje sahasının kullanım hakkı da yatırımcıda olmalı. Klasik olarak özel mülklerin satın alma yolu ile, devlet arazilerinin ise uzun süreli kiralama yolu ile kullanılması mümkün. Sıkça gelen bir soruya hemen burada yanıt vermiş olalım, her ne kadar Türkiye’deki mevzuatlardan bildiğimiz türden bir İmar değişikliği söz konusu olmasa da kullanılan alanın Rüzgar Enerji Santrali olarak tescillenmesi gerekiyor ve bu süreç santral kurulmadan önce tamamlanan bir bürokrasi ve masraf olarak yatırımcının karşınsa çıkıyor. Geliştirdiğimiz projelerden tecrübe ile ilk üç iznin alınması için 6-9 aylık bir sürecin, PPA imzası için ise 1-2 aylık bir sürecin yeterli olduğunu söylemek mümkün. Yani saha kullanım iznine sahip olduktan sonra 1 yıl içerisinde projenizi inşaata hazır hale getirmek oldukça ihtimal dahilinde, bu noktadan bakıldığında Türkiye’deki yıllar süren proje geliştirme sürelerinin yanında bir cennet olduğunu söylemek hiç de abartı olmayacaktır.

İzin süreçleri tamamlandıktan sonra ise bizdeki karşılığı tam olarak karşılamıyor olsa dahi anlaşılması adına benzetmekte bir sakınca görmediğim İran’ın Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü ile 20 yıllık alım garantisi sunan bir PPA imzalamaya sıra geliyor. Bu gün itibariyle yerli destek katkısı hariç feed-in tariff oldukça cazip. 0-1 MW, 1-50MW ve 50MW üstü olarak 3 sınıfa ayrılmış alım garantileri İran Riyali (IRR) cinsinden sunuluyor. Kredisini yabancı para cinsinden kullanan yatırımcı için bunun büyük bir kur riski oluşturacağını ve yatırımlar önünde büyük engel teşkil edeceğini her fırsatta dile getirdiğimiz bu mekanizma için çok kısa bir zaman önce regülasyonda bir güncelleme yapıldı ve artık risk olmaktan çıktı. Sadece kur riski değil aynı zamanda ülke içindeki enflasyonunda bu mekanizmada risk teşkil etmesi üzerine PPA imzalanırken sizden bir formülasyon ile kendinizi kur riski ve/veya enflasyona karşı güvence altına almanıza izin veriliyor. Buradaki önemli nokta ise feed-in tariff üzerine etkili olacak bu formülasyon içerisinde bulunan bir kat sayı ile kendinizi ağırlıklı olarak kur riskine karşı mı yoksa enflasyona karşı mı güvence altına almak istediğinizi yatırımcı olarak belirleyebiliyor olmanız.

Şekil 2. Iran’da rüzgardan üretilen enerji için 20 yıl süre ile garanti edilen birim enerji satın alma fiyatları

PPA imzalandıktan sonra ise 20 yıl geçerli bir satın alma garantiniz ve 24 aylık inşaat süreciniz başlamış oluyor. Fark ettiğiniz üzere projenin izin sürecinden yatırıma geçmesi için elinizi çabuk tutmanızı ve 20 yıllık satınalma garantinizin en çok getiriye sahip olan ilk 10 yıllık süresini inşaat ile harcamadan bir an evvel santralinizi devreye almanızı teşvik eden bir mekanizma söz konusu. Zira bu 24 aylık süreçte santralinizi devreye alamaz iseniz, PPA ‘deki satın alma garantisine konu feed-in tariff, yeni tarihte geçerli mevzuatlara konu güncel feed-in tariff rakamlarıyla güncellenme riskiyle karşı karşıya kalıyor ve size ek bir 9 aylık süre tanınıyor. Eğer bu 9 ayın sonunda da halen santraliniz devrede değil ise bir daha 2 yıl boyunca lisans başvuru yapamayacak şekilde elinizden tüm haklarınız geri alınıyor.

Şekil 3. İran’da proje geliştirme basamakları ve süreç ön görüsü

Bir önceki paragrafta sürelerden bahsederken ilk 10 yıllık süre için en çok getiriye sahip olan kısım diye bahsettim, bunun nedeni 10 yılın sonundaki ikinci on yıllık period için feed-in tariff in projenizin kapasite oranına bağlı olarak azaltılması. Genel olarak ne kadar yüksek kapasite oranınız var ise o kadar fazla bir düşüşle yolunuza devam etmek durumundasınız.

Şekil 4. 10 yıldan sonra feed in tariff’e uygulanacak faktör tablosu

Yukarıda bahsetmiş olduğum genel çerçeve dışında, enerji nakil hatlarının kullanım izinleri, şebeke yük faktörü, eyaletteki  (bizdeki il yapılanması gibi düşünmek daha doğru olur) lokal yetkililerden izinlerin alınması, kullanım izni alınmış sahanın nitelik değişikliği, PPA imzasındaki formülasyonların detayı ve risklerin bertarafı gibi bir çok kritik teknik ve ticari detay ise bu makalenin kapsamı dahilinde olmadığından burada değinmiyorum. Daha fazla detay öğrenmek ve İran’da proje geliştirmek isteyen yatırımcılarımız ise iletişim kısmından her zaman iletişime geçebilirler.